Rzymskie prawo i porządek zadziwiają nawet dzisiejszych badaczy. Przykładem wzorowej organizacji tej niezwykłej cywilizacji są cyfry rzymskie – w matematyce zaliczane do działu „działania na liczbach„. Oto podstawy rzymskiej numeracji, które warto znać również i dziś.

Podstawowe oznaczenia

Rzymska numeracja opiera się na siedmiu oznaczeniach różnych, wydawałoby się przypadkowych liczb:

– I = 1

– V = 5

– X = 10

– L = 50

– C = 100

– D = 500

– M = 1 000

Jeśli znaki mają takie samo oznaczenie (dotyczy wyłącznie oznaczeń I,X,M,C), w jednym miejscu mogą być umieszczone wyłącznie 3 z nich, np. XXX, CCC, III, MMM, czyli kolejno 30, 300, 3, 3 000).

Zasady tworzenia liczb

Jeśli poszczególne cyfry i liczby rzymskie są umieszczone w porządku malejącym, ich wartości dodajemy ze sobą. Przykładowo XVI, będzie równowartością 10 + 5 + 1, czyli 16. Zupełnie inna zasada dotyczy sytuacji, gdy poszczególne oznaczenia są umieszczone w kolejności rosnącej. W takiej sytuacji od liczby większej odejmujemy mniejszą. Przykładowo, w przypadku oznaczenia IX, od 10 odejmiemy 1. Wynikiem będzie naturalnie 9.

Problem ten uwypukla się zwłaszcza na przykładzie dużych liczb. Przykładowo liczbę 999 zapiszemy jako CMXCIX, czyli wynik dodawania 900 (CM), 90 (XC) i 9 (IX). Z kolei w przypadku liczby 45 (XLV), wynik będzie sumą odejmowania 10 od 50 (XL) i dodania 5 (V).

Zasady poprzedzania liczb

Chcąc zrozumieć cyfry rzymskie i sposób ich konwersji na cyfry i liczby arabskie, należy pamiętać o zasadzie odpowiedniego poprzedzania liczb. Można ją zamknąć w trzech najważniejszych punktach.

  1. Większe liczby poprzedzamy wyłącznie jednym znakiem mniejszym. Oznacza to, że zapis XXXL nie oznacza 20, lecz 35, czyli sumę 3X i V.
  2. Poszczególne cyfry rzymskie mogą być zmniejszane wyłącznie przez trzy cyfry poprzedzające, czyli I, X, C.
  3. Cyfrą I możemy zmniejszyć wyłącznie liczby X i V. Liczbą X zmniejszamy wyłącznie L, lub C. Z kolei liczbą C zmniejszamy wyłącznie D, lub M.

Podsumowując, rzymskie zasady numeracji możemy nazwać pierwszą logiczną metodą kodowania liczb, która – w pewnym sensie – przypomina dzisiejsze systemy dwójkowe.

Zobacz także cytrusową zagadkę matematyczną: https://www.cytrusy24.pl/cytrusowa-zagadka-matematyczna/

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj